Γενετική βελτίωση μυδιών, μύθων ή γεγονότων;
Δημήτριος Παπαδόπουλος*, Αθανάσιος Λάτος, Ιωάννης Α. Γινατσής, Βασίλειος Μιχαηλίδης
Εκτός από την οικολογική σημασία, τα δίθυρα μαλάκια είναι υδρόβιοι οργανισμοί μεγάλης οικονομικής αξίας. Η παραγωγή τους αντιστοιχεί στο 14% περίπου της παγκόσμιας παραγωγής θαλάσσιων ειδών, ενώ το 90% των εδώδιμων δίθυρων προέρχεται από την υδατοκαλλιέργεια. Η κλιματική αλλαγή και η υπερθέρμανση του πλανήτη αναμένεται να επηρεάσουν σημαντικά τόσο τους καλλιεργούμενους όσο και τους φυσικούς πληθυσμούς. Συχνά αναφέρονται περιπτώσεις μαζικής θνησιμότητας, προκαλώντας σημαντικές οικονομικές απώλειες, κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, λόγω υψηλών θερμοκρασιών και υψηλότερης δραστηριότητας παθογόνων, τα περισσότερα από τα οποία ευνοούνται από υψηλότερες θερμοκρασίες.
Επομένως θεωρείται αναγκαίο η ανάπτυξη ανθεκτικών στελεχών δίθυρων τόσο για την προστασία όσο και για την επέκταση της υδατοκαλλιέργειας, καθώς και για την προστασία των φυσικών πληθυσμών. Οι ανθεκτικές σειρές αναπτύσσονται μέσω προγραμμάτων γενετικής βελτίωσης. Η ανίχνευση και η ταυτοποίηση των πολυμορφισμών ενός νουκλεοτιδίου (SNPs) στο γονιδίωμα των ανθεκτικών ατόμων αποτελεί προϋπόθεση για την επιτυχία των προγραμμάτων υποβοηθούμενης επιλογής δεικτών (MAS). Η ανίχνευση των SNP σε βασικά γονίδια που σχετίζονται με την απόκριση στο στρες και τη μόλυνση είναι επομένως μια βασική διαδικασία. Για το λόγο αυτό, δημιουργούνται δεξαμενές ανακυκλοφορίας θαλασσινού νερού (συστήματα RAS) όπου διάφορα είδη δίθυρων εκτίθενται για 25-30 ημέρες σε εύρος θερμοκρασιών που υπερβαίνει την ανοχή των θερμικών ορίων. Στην συνέχεια προσδιορίζονται τα αλληλόμορφα και οι γενότυποι σχετικά με βασικά γονίδια, σε άτομα που επιβιώνουν από τις διάφορες καταστάσεις και συγκρίνονται με άτομα που δεν επιβιώνουν στο πλαίσιο της ανίχνευσης SNP σε συγκεκριμένα γονίδια προκειμένου να χαρακτηριστούν γενότυποι που προσδίδουν αυξημένη θερμική ανθεκτικότητα.
*Ο Δημήτριος Παπαδόπουλος είναι υποψήφιος διδάκτορας στο Εργαστήριο Φυσιολογίας Ζώων, Τμήμα Ζωολογίας, Τμήμα Βιολογίας, υπό την επίβλεψη του καθηγητή Βασιλείου Μιχαηλίδη